Diyafram Nedir ? Ne işe yarar ?

Diyaframın ne olduğu, vücudun hangi bölgesinde bulunduğu ve işlevinin ne olduğu gibi sorular son günlerde merak konusu olmaktadır. Ayrıca bazı alanlarda da terim olarak kullanılan diyaframın, kas ayarı da önem arz etmektedir. Diyafram ayarı özellikle fotoğrafçılık, nişancılık, nefesli çalgılar ve atıcılık alanlarında da kullanılan bir terim olarak karşımıza çıkmaktadır.

Diyafram Fransızca kökeninden gelen bir sözcüktür. Fransızcadan dilimize giren bu terimin iki ayrı anlamı bulunmaktadır. Birincisi karın ve göğüs arasında bulunan ve bu iki bölgeyi ayıran kasın oluşturduğu bölümdür. İkinci anlamı ise özellikle fotoğrafçılıkta olmak üzere optik cihazlarda ki net görünümü elde etmek için ışık demetini tutmak ve gerekli ışık çapını ayarlamak için kullanılan ayarlanabilir levhadır.

Diyafram Nedir?

Optik cihazlardaki ışık gurubunu ayarlamaya yarayan levha olarak verilen tanım diyafram nedir sorusuna verilecek en özet cevap olacaktır. Bu bağlamda bu terimin fotoğraf, film, tıbbi görüntüleme ve benzeri ışık disiplini gerekli olan alanlarda kullanıldığını söyleyebiliriz. Çekim alanın netliği ile alakalı bir durumdur.

Diyafram Ne İşe Yarar?

Alan derinliği ile alakalı olarak fotoğrafta netleme yapmak istenilen bölgenin ön ve arka taraflarında ki alanın miktarını belirlemeye yarar. Yani bu ayar azaltıldıkça alan derinliğinde netleşme olur. Diyafram açıklığındaki artış da derinliği azaltmaktadır. Bu kapsamda derinlik, netlik ya da fluluk ayarı olarak da açıklanabilir. Özetle diyafram bu ayarın alt ve üst değerinin yakalanmasını sağlar.

Fotoğrafçılıkta Diyafram Ayarı Ne Demektir?

Fotoğrafçılıkta derinliğin artması ya da azaltılması veya aynı alanın netlik ayarı için kullanılan terimdir. Burada objelerin netliği ya da fluluğu ön plana çıkar. Bir fotoğrafçı için ortaya çıkarmak istediği kompozisyonu aktarabilmesi için diyafram ayarını iyi yapması önem arz eder. Bu ayar resme tamamen etkide bulunur. Vurgulanmak istenen portre diyafram ayarı sayesinde yakalanır.

Diyafram “stop” olarak tanımlanan bir “F” değeri ile ifade edilir. Bu tanımlanmış olan değer “F” değeri küçüldükçe diyafram daha fazla açılır , değer büyüdükçe ise diyafram daha fazla kısılır. Örnek olarak sağdaki diyaframın kapalı olmasına karşın, stop (“F”) değeri sayısal olarak daha büyüktür. Soldaki diyaframda ise, açık olmasına rağmen, stop cinsinden değeri tam tersi daha küçüktür. Fotoğraf makinasındakidiyafram, 1, 1.4, 1.8, 2.0, 2.8, 4.0, 5.6, 8, 11, 16, 22…. sayısal değer şeklinde gider. Bu değerlere ek olarak ‘da ara duraklar vardır. Örnek olarak 3.5 gibi. Her bir diyafram değeri, bir önceki değerden iki kat fazla olan ışık anlamına gelir. Yani diyaframın değeri sayısal olarak bir durak (stop) küçüldüğü zaman, fiziksel olarak diyafram bir stop daha açılmış olur yani fotoğraf makinesinin içine giren ışık miktarı, iki katına çıkmış olur. Bu aslında bir kuraldır fakat bu kuralın matematiksel bir temeli de vardır, şöyle ki her bir diyafram değerinin karesi, bir sonraki değerin karesinin yarısına eşittir. Bu da hemen aklımıza bunun dairenin alan hesaplaması formülünü çağrıştırıyor olmasını getirdiğidir.

Diyaframı birer seviye açma (sayısal değerini düşürme) veya kapama (sayısal değerini artırma) ile, film üzerine bir kat daha fazla ışık alırız veya eksiltiriz. Aşağıda anlatacağımız enstantane ‘de fonksiyon olarak aynı işi yapar. Peki o zaman bu iki ayar arasındaki fark nedir bunları değiştirmek ise, neyi değiştiriyor ? Cevap ise bu değerlerin ayrı ayrı değişebiliyor olması, bize çekeceğimiz görüntü üzerinde efekt uygulama olanağını vermesidir.

Şimdi bu efekt (effect) olayına kısaca göz atalım. Açık diyafram (sayısal olarak düşük değer), odakladığımız objeyi netleştirirken, bu odak mesafesi dışında ka velan objeleri ise mesafe ile orantılı olarak uzaklaştıkça bulanıklaştırır (blur). Bu da bize objelerin ön arka planlarının netlemesini kontrol etmemizi ve esas objenin kendisini öne çıkarmamıza yardımcı olur. Kısık diyafram ise (sayısal olarak büyük değer), kadrajımız içindeki objelerin net alanın daha fazla olmasına olanak sağlar. Yani bu çalışma ilkesi aynı gözümüz gibi hareket eder. Şayet gözümüzü çok fazla açıp bir objeye bakmaya çalışırsak, esas baktığımız objenin arka planının hafifçe bulanıklaştığını fark ederiz.

Her lens, gerekli veya ihtiyaca cevap verebilecek diyafram aralığını sunamaz. Bir lensin kalitesi ve gücü, imkan tanıdığı açıklık ve kapalılık alanı ile ölçülür. Günümüzdeki kaliteli ve pahalı lensler, çok düşük olan diyafram değerlerinden (maksimum açıklık oranı), çok yüksek diyafram değerlerine kadar bir skalada seçenek sağlarlar. Diyaframı çok açılabilen özellikteki lenslere hızlı lensler denir çünkü bu tip lensler, filmveya sensör üzerine daha hızlı bir şekilde bol ışık aktarabilirler.